15 minutes without fame
This article appeared in the Vonk section of De Volkskrant on 16 March 2013.
15 minutes without fame
Video duikt overal in steeds onverwachtere vormen op. Van achter het dashboard of met de skihelm leggen we elkaar vast. Dat leidt ook tot opstand.
Door Juha van ’t Zelfde
2013
Een meteoriet stort neer in Rusland en zo veel dashboardcamera’s registreren het dat de ontploffing geregisseerd lijkt. Het Amerikaanse leger onthult een spionagedrone met een camera die zo sterk is dat verdachten herkend kunnen worden vanaf zes kilometer hoogte. En Vine, een nieuwe toepassing van Twitter om video’s van 6 seconden mee te maken, is vrijwel meteen na de lancering een succes.
En het is pas maart.
Toen zangeres Beyoncé in 2005 begon met het in beeld vastleggen van vrijwel alles in haar leven werd er nog meewarig gereageerd. Beyoncé gebruikt haar naar eigen zeggen ‘krankzinnige archief’ om optredens te perfectioneren. Ze kan alles wat ze heeft gedaan op elk moment terugkijken.
Hoe krankzinnig is dat nog? Acht jaar later is Beyoncés gedrag niet eens zo raar, geen zelfgecreëerde Truman Show, maar eerder een uitvergroting van wat miljoenen mensen dagelijks doen op Facebook en Instagram: bijhouden waar ze zijn, wat ze doen en wie ze ontmoeten.
‘Extreme lifelogging’ is niet meer voorbehouden aan excentrieke popsterren, maar voor iedereen mogelijk via sociale media als Facebook, Twitter, Instagram, Tumblr, YouTube, Foursquare en sinds vorige maand dus ook Vine. En we staan nog maar aan het begin.
WE FEEL VINE
Video duikt overal in steeds onverwachtere vormen op. Niet eerder werd zo veel bewegend beeld op een sociaal netwerk gedeeld. Vine is zo eenvoudig en prettig te bedienen dat het in nog geen twee maanden tijd hét platform is geworden voor mobiele video. De app is eigenlijk een videoversie van Instagram. Een sociaal netwerk gebouwd rondom de camera, dat eenvoudig deelt met Twitter en Facebook, en voldoet aan alle eisen van sociale netwerken: snel, persoonlijk, en deelbaar. En omdat je per keer maar 6 seconden video kunt opnemen, zijn alle bijdragen min of meer gelijkwaardig.
Door diensten als Vine maken we steeds meer beelden publiek. En doordat servers, bandbreedte en processoren in dezelfde vaart meegroeien, kunnen deze beelden ook steeds vaker in realtime worden geanalyseerd. Gebruikers kunnen zo bijvoorbeeld meteen meer te weten komen over wat ze filmen. Maar ook softwaremakers en mogelijk de autoriteiten.
In Gun Machine, de onlangs verschenen roman van de Britse sciencefictionschrijver Warren Ellis, achterhaalt hoofdpersoon John Tallow als rechercheur in New York de locatie van een moordenaar door gebruik te maken van een cameranetwerk dat over de hele stad is verspreid en in realtime toont wat er in de straten gebeurt.
Bijna gelijktijdig met de publicatie maakte de New Yorkse politie bekend zo’n bewakingsnetwerk, het Domain Awareness System (DAS), in gebruik te hebben genomen. DAS stelt de politie in staat in vijf wijken bijna live duizenden CCTV-camera’s te monitoren, kentekens te scannen en mogelijke criminele en terroristische handelingen te herkennen.
Maar het zijn niet alleen de autoriteiten die camera’s plaatsen om te zien wat er misgaat. In Rusland installeren automobilisten camera’s op hun dashboard om bewijsmateriaal te hebben voor het geval ze worden aangereden, geïntimideerd door medeweggebruikers, of zelfs afgeperst door corrupte politieagenten.
YouTube staat vol met de meest bizarre opnamen van ongelukken, vechtpartijen en zelfs een vliegtuigcrash op de snelweg. Het wordt nog vreemder als de camera’s een live-verbinding met internet krijgen. Dat is nog slechts een kwestie van tijd.
SOUSVEILLANCE
Zo’n autonoom, realtime videonetwerk klinkt als het opsporingsplatform van de toekomst. Maar voor een bedrijf als Google is het ook de zoekmachine van de toekomst. Vorige maand gaf het bedrijf meer prijs over zijn nieuwste project, Google Glass: een bril met camera die niet alleen alles wat je ziet kan opnemen, maar ook onmiddellijk kan analyseren.
Glass is een draagbare computer in de vorm van een designbril. De toepassingen van deze bijna achteloze innovatie zijn duizelingwekkend. Van het tonen van je route op je brilglazen tot het zien van verbanden tussen kunstwerken in een museum zonder ooit op een scherm te hoeven kijken.
Glass is scherm en camera ineen. Iedereen die in de buurt staat van iemand met zo’n bril loopt de kans te worden gefilmd en op de servers van Google te worden opgeslagen. Koppel dit aan gezichtsherkenningstechnologie, je Google+ profiel en je persoonlijke zoekgeschiedenis en je ziet welke gevolgen Glass kan hebben voor onze privacy. Critici noemen het sousveillance: een omgekeerde surveillance waaraan wij zelf deelnemen.
Investeringen in nieuwe technologie beginnen vaak in de militaire hoek – denk aan de computer, het internet en gps. Ze vinden daarna hun weg naar toepassingen zoals kunst, wetenschap en als laatste in de keten consumptiegoederen zoals speelgoed en gadgets.
Een stimulans voor de ontwikkeling van betere camera’s zijn de drones. Eind januari onthulde DARPA, het R&D-laboratorium van het Amerikaanse leger, de surveillancedrone ARGUS. Volgens zijn ontwerper kan deze ‘terroristen met een 1.8 gigapixelcamera van 6 kilometer hoogte herkennen’ en beslaat hij de omtrek van een middelgrote stad of het equivalent van 100 gewone surveillancedrones.
Met zo’n sterke camera slaat ARGUS per dag 1 miljoen terabyte aan video op (1.000 gigabytes), vergelijkbaar met 5.000 uur HD video.
Ook boven Nederland vliegen steeds vaker militaire drones. Ons leger beschikt over 72 ‘Raven’ toestellen, onopvallend van formaat en uitgerust met een goede camera , die door de politie worden ingezet bij opsporing en orde bewaking.
Big Brother bekijkt ons niet alleen van bovenaf: ook van binnenuit. De Amerikaanse marine kan met de Android app PlaceRaider via de camera van Android-gebruikers heimelijk hun omgeving bespieden en hier een 3D-model van maken.
PlaceRaider is militaire malware in ontwikkeling. Bij een eerste test met de Indiana University bleek dat de kwaadaardige dienst zonder toestemming waardevolle informatie als bankgegevens en persoonlijke data kan stelen uit de ruimte waarin iemand zich bevindt.
ONZICHTBAARHEID
Wereldwijd zijn er nu meer dan 1 miljard smartphonebezitters. Het aantal blijft groeien, en daarmee het gebruik van camera’s en de behoefte aan mooiere beelden. Het gekke is dat we snel gewend raken aan het vastleggen van eigenlijk alles. Was het voorheen alleen een bruiloft, een verre reis of de geboorte van een kind, nu vinen of upstreamen we alles wat we leuk, opmerkelijk of mooi vinden.
Een GoPro camera op je skihelm waarmee je je afdalingen filmt, is deze winter niet meer zo nieuw. Straks volgt de MeCam, de persoonlijke video-nanocopter die jou als een ‘egodrone’ kan volgen en alles om je heen in panorama kan vastleggen. We hoeven niets meer te missen en kunnen alles met iedereen delen.
De spanning tussen alles willen zien en ongezien willen blijven, tussen alles willen delen en alles willen afschermen, is voelbaar op individueel én maatschappelijk niveau: ‘Ik wil geen camera’s in het openbaar vervoer die alles opnemen, maar ik wil wel internet in de trein zodat ik mijn reis kan filmen en delen’, ‘Ik wil geen CIA black sites waar de overheid niet verantwoordelijk voor kan worden gehouden, maar ik wil wel sociale black sites waar ik ongezien mijn eigen gang kan gaan.’ Net als stilte is onzichtbaarheid aan het verdwijnen door de opkomst van de nieuwe technologie.
OPSTAND
Daarom is het niet verwonderlijk dat in steden in Duitsland, Finland en Amerika het ‘spel’ Camover – een woordspeling met cam(era) en ‘game over’ – is ontstaan met als doel zo veel mogelijk CCTV camera’s onklaar te maken. ‘Spelers’ filmen hun daden en delen deze online. Ze sluiten zich aan bij mode-ontwerpers en kunstenaars die alternatieve strategieën bedenken om onzichtbaar te zijn voor surveillance: van antidronemode en architectuur die de hittezoekende infraroodcamera blokkeert, tot complexe make-uppatronen die gezichtsherkenning onmogelijk maken. De lokale bevolking in Pakistan gebruikt al nooddekens om zichzelf voor drones onzichtbaar te maken. Mensen beginnen in opstand te komen tegen de alziende camerablik.
Tegelijkertijd doen we er hard aan mee. Sociale surveillance vindt continu plaats en we staan er niet altijd bij stil wat er straks met onze grappige en mooie video’s kan gebeuren. Als alles door iedereen kan worden vastgelegd, kan alles dan ook door iederee worden bekeken. ?
‘In de toekomst zal iedereen 15 minuten beroemd zijn’, voorspelde Andy Warhol. Misschien zijn we straks juist wel allemaal 15 minuten zonder roem: onzichtbaar. De rest van de dag kunnen we dan gebruiken om over de voor- en nadelen van al deze nieuwe videotechnologie na te denken.
Juha van ‘t Zelfde (1979) is schrijver en tentoonstellingsmaker.